Trong vài năm gần đây , ở nước ta đã có một số phân loài Chào Mào có nguy cơ bị tuyệt chủng , do nạn săn bắt quá độ..., điều này không chỉ gây hại cho hệ trường sinh tái mà còn đe dọa nghiêm trọng đến nguồn đa dạng sinh học Việt Nam . Chính vì thế, mà việc lai tạo & nhân giống các dòng chim Chào Mào , trở nên cấp thiết và có vai trò ngày càng trọng như hiện nay ...

Bên cạnh , ý nghĩa bảo tồn & sinh học , ta có thể nói rằng : " Nuôi Chào Mào sinh sản còn là một thú vui tao nhã và khá độc đáo đối với các nghệ nhân " . Nó giúp ta biết yêu thương , mang đến cho ta lòng nhẫn nại và rèn cho ta cả đức hy sinh . Nói thì dễ nhưng làm lại khó ,đó là một công việc khá vất vả và không đơn giản chút nào . Nhân đây , bài viết là này nhằm mục đích cung cấp một số thông tin cho những nghệ nhân đang có tâm huyết với nghề , để gây dựng lại các nòi Chào Mào quý hiếm , bảo vệ đa dạng sinh học - cũng như phổ biến củng cố thú chơi của mình ngày càng mạnh mẽ và bền vững hơn ...

Bài viết đã ghi nhận lại , các giai đoạn từ khi bắt đầu chọn cặp chim bố mẹ đến khi các lứa Chào Mào non trưởng thành :

 

1) Trước khi cho sinh sản , cặp bố mẹ cần được cách li để chăm sóc đặc biệt .
a) Dinh dưỡng trước sinh sản :
- Chim trống : vẫn giữ chế độ ăn uống bình thường tức cám tổng hợp , trái cây & côn trùng . Đặc biệt là tăng cường thêm nhiều loại côn trùng như : dế , superworm , trứng kiến , sẽ giúp chim khỏe mạnh ( Đã thay lông , có phong độ tốt ) .

 

 

- Chim mái : Có khẩu phần gần như chim trống nhưng phải bổ sung thêm các loại khoáng tổng hợp dành cho chim ăn quả trong mùa sinh sản có sẵn trên thị trường ( Đã thay lông , có phong độ tốt ) .

 

 

- Trường hợp không có thuốc thì phải bổ sung thật nhiều hoa quả và côn trùng , luân phiên thay đổi để chim nhận đủ chất , tạo hệ trứng non tốt , ít gặp rủi ro sau này . Côn trùng cho chim sinh sản sẽ tăng đột biến , bởi ngoài việc nuôi trứng chim mái còn phải nuôi lông , chúng thường sẽ tự vặt lông bụng của mình để lót ổ , và số lượng lông bị rụng cũng khá lớn .

 



b) Về giấc ngủ trước sinh sản :
- Giấc ngủ của chim cực kì quan trọng , lúc nắng tắt , chạng vạn thì ta cho cặp bố mẹ đi ngủ , treo nơi yện tĩnh tránh mèo chuột , gây hại . Ngủ đủ giấc và không bị làm phiền giúp chim tăng cường sức khỏe cũng như sức đề kháng .



2 ) Tiến hành cho sinh sản nhân tạo : 
a) Lồng nuôi chim sinh sản :
- Lồng nuôi chim sinh sản là loại lồng làm bằng lưới thép không rỉ có kích thước nhỏ hoặc lớn tùy ý người nuôi . Nhưng tối thiểu là từ 180 cm ( chiều dài ), 120 cm ( chiều rộng ) , 150 cm ( chiều cao ) . Có rãnh để vệ sinh phân chim . Ngoài ra , trong lồng còn bố trí giá thể cho chim làm tổ , thường làm bằng vỏ gáo dừa cắt ngang , bình gốm , rọ tre chẳng hạn .

 

- Và 2 khay nước và thức ăn , một máng tắm nhỏ , nhiều cành đậu cho chim non tập chuyền , không đặt quá cao sẽ tăng nguy cơ chim non trượt chân khi chuyền . Lồng phải có ái che mưa , gió , mặt tiền quay về phía đón nắng sớm là tốt nhất , vào những ngày nắng to , ta dùng lưới lan che chắn bớt lại mặt tiền lồng , 2 bên lồng che chắn bằng tôn hoặc gỗ để tạo cảm giác thôi mái & an toàn cho chim , giảm stress khi chim bắt cặp và đẻ trứng .

 

b) Cho chim bắt cặp :
- Chim Chào Mào , bắt đầu thành thục ở năm tuổi đầu tiên , mùa đẻ của chúng thường bắt đầu từ tháng 8 đến tháng 4 năm sau . Chim trống thành thục có biểu hiện như hót nhiều hơn mọi ngày , sung mãng . Chim mái phát ra nhiều tiếng kêu nhỏ , kêu suốt ngày để tìm bạn tình .

- Trước khi , cho sinh sản , ta cần cho chim bắt cặp . Đầu tiên con trống vào lồng trước , rồi cho lồng nuôi chim mái vào sau . Khi chim trống hót to , cố sức ve vãn con mái đến lúc chim mái ve cánh cúi đầu , múa đuôi miệng kêu liên tục thì ta tiến hành thả chim mái và chuẩn bị các giai đoạn tiếp theo .

- Trường hợp chim mái không chịu trống ( hoặc ngược lại ) . Ta nên đổi bạn tình cho nó , tránh thả chung có thể cắn nhau tới chết .



c) Giai đoạn làm ổ của cặp bố mẹ :
- Khi đã chịu trống chim mái sẽ chủ động đi tìm vật liệu làm tổ ( đa phần là chim mái ) . Khi này ta cần cung cấp các vật liệu làm ổ như : gơm , giấy báo cắt nhỏ , cành cây khô vv... Tốt nhất là nên thả lúc chạng vạng để tránh làm chim sợ .

 

- Cả chim trống mái thay phiên nhau làm ổ chúng mất khoảng 3-4 ngày cho một chiếc tổ trung bình . Một lứa chim đẻ từ 2-4 quả , trứng có màu đỏ sẫm , và có khá nhiều hoa văn .

- Ổ có được tạo nên hay không phần lớn dựa vào lượng thức ăn ( Côn trùng , hoa quả ) mà ta cung cấp trong lồng . Trong tự nhiên chim chỉ sinh sản khi thời tiết ôi trường thuận lợi , có nhiều thức ăn . Việc cung cấp một lượng lớn superworm là rất quan trọng , nó sẽ khuyến khích chim bố mẹ làm ổ vì nó nghĩ rằng đã có đủ lương thực .

- Khi ta không thấy cặp chim bay nhảy xung quanh lồng hay thả rác về ổ nữa , thì hãy chờ nhé , vì chúng đang bận đẻ & ấp trứng ,ta không được theo dõi chúng lúc này .

d) Giai đoạn ấp trứng & nở con :
- Chim bố mẹ ấp trứng trong khoảng từ 12 -14 ngày thì nở , thời gian nở thường là buổi sáng hoặc xế chiều , và bạn phải đảm bảo rằng có đủ lượng thức ăn tươi , để tránh chim trống phá tổ , hoặc giết chết chim con của nó , do không đủ nguồn thực phẩm .

 

- Cách theo dõi chim nở khá đơn giản , khi bạn nghe một tiếng :" Chíp" lớn , chắc chắn rằng một chú chim non đã chào đời . Ngoài ra , bạn còn có thể dựa vào thái độ lo lắng bồn chồn , bay tới bay lui của chim cha . Nó sẽ phát ra những âm thanh nghe rất lạ .. 

 

 

- Tuy là một loài chim ăn hoa quả , nhưng khi còn non , chim chỉ ăn côn trùng và sâu bọ , loại có nhiều protein giúp chúng tăng trưởng một cách chống mặt .

- Ta cần cho chim bố mẹ ăn hoa quả đầy đủ như : chuối , bầu , cà chua . Nếu được có thể bổ sung thêm trái cây dại như Coccinia grandis ( Qủa lục bát ),để đảm bảo chúng khỏe mạnh để nuôi con và có nước dãi tốt , nước dãi có tác dụng như một loại sữa non giúp tăng sức đề kháng cho chim . Chim bố mẹ sẽ luân phiên nhau gắp mồi về nuôi con .

 

 

 

 

 

 

 

- Lưu ý : Không nên rình xem tổ chim quá lâu , làm chúng cảm thấy stress và có thể thả rơi chim non .

e) Giai đoạn chuyền cành : 
- Khi này chim non đã có đủ lông cơ bản để theo mẹ . Ta không nên bắt chim con trong giai đoạn này , vì như thế chim sẽ bị yếu xương . Nên để cho bố mẹ chúng dạy cách học bay là cách tốt nhất "

 

 



 

 

 

 

- Chim non tới giai đoạn này đã có thể cho ăn hoa quả chín , và cám tổng hợp !
- Chúc các nghệ nhân có một lứa chim khỏe mạnh .

Bài viết mang tính chất kham khảo .